„Teatr, to ja!” – zdanie Peymanna, które po raz ostatni w ostatnich dniach się sprawdziło: na pogrzebie wielkiego reżysera w Berlinie

Berlinie, weź to: Walc „Nad pięknym modrym Dunajem” gra cicho na akordeonie, a później rozbrzmiewa również pieśń „Wiedeń, Wiedeń, tylko ty sam”. Przy tej muzyce nad stolicą Niemiec pada delikatna mżawka. Claus Peymann, jeden z ostatnich pogromców teatru, spełnił w piątek to, co zapowiedział już za życia: „Dyryguję tylko na razie, a w pewnym momencie przejdę na emeryturę na cmentarz Dorotheenstadt”.

Teraz znajdzie swoje ostatnie miejsce spoczynku obok grobów Bertolta Brechta i George'a Taboriego. Spoczywają tu również aktorzy Bernhard Minetti i Otto Sander. Nie wspominając o wielkich niemieckich filozofach Heglu i Fichtem. Nawet ktoś taki jak Peymann „jest tu tylko zwykłym członkiem zespołu”, jak powiedział na pogrzebie jego osobisty i życiowy dramaturg, wiecznie skromny Hermann Beil.

„Teatr, to ja!” to jedno z powiedzeń Peymanna, które po raz ostatni w ostatnich dniach okazało się prawdziwe. Minęły ponad dwa miesiące od śmierci Peymanna, ale pojawiły się również protokoły z posiedzeń wiedeńskiego Burgtheater. Wpływowy właściciel w latach 1986-1999 był członkiem honorowym, co oznacza: Jako trup odbywasz honorowe okrążenie wokół domu na Ringu. Ale tylko w sezonie. Latem jest przerwa. Więc czekaj. A potem, w poniedziałek: pompa i okoliczności, jakie może zaoferować tylko katolicki i kochający teatr Wiedeń. Złożenie w prostej, czarnej, drewnianej trumnie na głównych schodach Burgtheater. Kwiaty, pochodnie. Podróż trumny z Berlina do Wiednia i z powrotem. W sumie 1500 kilometrów, ale umiera się tylko raz.

W Wiedniu tłumy żegnały człowieka, któremu kiedyś nie mogły wybaczyć, że rzekomo powiedział „Schangse” w północnoniemieckim dialekcie, zamiast wymówić słowo „chance” w tradycyjny sposób. Claus Peymann zdemaskował to tradycyjne samooszukiwanie się, wystawiając w 1988 roku „Plac Bohaterów” Thomasa Bernharda i przypominając Austrii o jej współudziale w narodowym socjalizmie. Za to został wyrzucony przed scenę państwową toną gnoju.

Skandal był dla Clausa Peymanna formą teatralną, a podniecenie formą komunikacji. Na pogrzebie w Berlinie Hermann Beil wspominał o „bezczelnym, pogodnym karcicielu”, co po wszystkim, co się o nim słyszało, może być pogodnym niedopowiedzeniem. Leander Haussmann, reżyser pracujący u boku i pod kierownictwem Peymanna, opowiada kilka anegdot na cmentarzu Dorotheenstadt: „Byłeś szaleńcem; spotkaliśmy się na tym poziomie. Jak na siebie krzyczeliśmy! Jak gwałtownie się rozstaliśmy i jak spotkaliśmy się ponownie!”.

Na pogrzebie panuje spokojna atmosfera. Obecni są młodzi aktorzy z Berliner Ensemble, którym Claus Peymann ostatnio kierował do 2017 roku, wraz z dostojnymi, siwowłosymi towarzyszami. Siwobrody, 91-letni reżyser i scenograf Achim Freyer pokonuje kilka stopni surowej kaplicy cmentarnej, gdzie stoi trumna Peymanna, i po raz kolejny wyczarowuje pierwotną scenę teatralną. Kiedy w Wiedniu rozległ się komenda: „Beil, Freyer, chodź!”, wtedy właśnie wszystko nabrało tempa. Pod zachmurzonym berlińskim niebem, w piątek w południe, wszystko naprawdę się rozkręciło.

Kondukt pogrzebowy rozpoczyna się po tym, jak Leander Haussmann z zadziwiającą gracją na harmonijce zagrał „Muss i denn, muss i denn zum Städtele hinaus” („Czyż mam zatem, czyż mam zatem wyruszyć w miasto”). Droga do grobu Clausa Peymanna nie jest daleka, ale jego kariera była długa. „Wasz teatr umarł!” – wołał kiedyś reżyser do swoich krytyków w 1966 roku. Wtedy, wraz z inscenizacją „Obrazu publiczności” Petera Handkego w reżyserii Peymanna, rozpoczęła się pewna epoka. Teraz dobiegła końca. Przyjaciele i wielbiciele żegnają się. Wielu obsypuje trumnę konfetti.